Zona hastalığı, suçiçeğine neden olan varicella-zoster virüsünün (VZV) yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan bir enfeksiyondur. Suçiçeği geçirdikten sonra, virüs sinir köklerinde yıllarca inaktif olarak kalabilir. Bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda veya yaşla birlikte virüs yeniden aktifleşerek zona adı verilen ağrılı döküntülere neden olabilir. Zona, genellikle vücudun bir tarafında, belirli bir sinir hattı boyunca ortaya çıkar ve oldukça ağrılı olabilir.
Zona Hastalığı Belirtileri
Zona hastalığının ilk belirtileri genellikle ağrı, yanma, batma veya karıncalanma şeklinde ortaya çıkar. Bu ağrılar genellikle döküntülerden birkaç gün önce başlar ve döküntülerin çıktığı bölgede yoğunlaşır. Ağrı, hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve birçok hastada oldukça rahatsız edici olabilir.
Birkaç gün süren ağrıdan sonra, etkilenen bölgede kırmızı döküntüler belirir. Döküntüler genellikle belirli bir sinir hattı boyunca sınırlı ve vücudun sadece bir tarafında görülür. Döküntüler zamanla kabarcıklara dönüşür ve bu kabarcıklar sıvı dolu hale gelir. Yaklaşık 7-10 gün içinde kabarcıklar patlar ve kabuk bağlar.
Döküntüler genellikle kaşıntılı olabilir. Kaşıntı, döküntülerin iyileşme sürecinde daha belirgin hale gelebilir.
Bazı kişilerde, zonanın erken belirtileri arasında baş ağrısı, ateş, üşüme ve halsizlik gibi grip benzeri semptomlar bulunabilir. Bu belirtiler, döküntülerin çıkmasından önce veya döküntülerle birlikte ortaya çıkabilir.
Etkilenen bölgede aşırı hassasiyet ve dokunmaya karşı acı duyulabilir. Hafif dokunuşlar bile yoğun ağrıya neden olabilir.
Eğer virüs yüz sinirlerini etkilerse, gözde veya yüzde döküntüler ve ağrılar ortaya çıkabilir. Bu durumda göz problemleri gelişebilir ve acil tedavi gerektirebilir. Göz tutulumu, gözde ciddi enfeksiyonlara ve görme kaybına yol açabilir.
Risk Faktörleri
50 yaş üzerindeki kişilerde zona gelişme riski daha yüksektir. Yaşla birlikte bağışıklık sistemi zayıflar ve virüsün yeniden aktif hale gelme olasılığı artar.
HIV/AIDS, kanser tedavisi, organ nakli veya bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçların kullanımı gibi durumlar bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve zona gelişme riskini artırabilir.
Yoğun stres, bağışıklık sistemini zayıflatarak virüsün yeniden aktif hale gelmesine neden olabilir.
Suçiçeği geçirmiş olan kişilerde zona gelişme riski vardır, çünkü virüs vücutta inaktif olarak kalır ve uygun koşullarda yeniden aktifleşebilir.
Komplikasyonlar
Zona’nın en yaygın komplikasyonlarından biri postherpetik nevralji (PHN) adı verilen durumdur. PHN, döküntüler iyileştikten sonra bile devam eden şiddetli ağrıdır ve aylarca, hatta yıllarca sürebilir.
Eğer zona göz bölgesini etkilerse, gözde ağrı, enfeksiyon ve görme kaybı gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.
Kabarcıkların enfekte olması durumunda, ciltte bakteriyel enfeksiyonlar gelişebilir.
Zona, beyin iltihabı (ensefalit), yüz felci veya işitme sorunları gibi nörolojik komplikasyonlara yol açabilir.
Tedavi
Zona tedavisinde antiviral ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar hastalığın süresini kısaltabilir, döküntülerin yayılmasını önleyebilir ve komplikasyon riskini azaltabilir. Antiviral ilaçlar genellikle döküntüler ortaya çıktıktan sonraki ilk 72 saat içinde başlanmalıdır.
Zona ağrısını hafifletmek için ağrı kesiciler, antiinflamatuar ilaçlar ve topikal anestezik kremler kullanılabilir. Ayrıca, şiddetli ağrı için doktorlar gabapentin veya pregabalin gibi ilaçlar da reçete edebilir.
Bazı durumlarda, iltihabı azaltmak ve ağrıyı hafifletmek için kortikosteroidler kullanılabilir. Ancak, bu ilaçlar her hastada önerilmez ve doktor gözetiminde kullanılmalıdır.
Kaşıntıyı ve rahatsızlığı azaltmak için nemlendirici kremler ve losyonlar kullanılabilir.
Önleme
Zona aşısı, zona hastalığının önlenmesinde etkilidir. Aşı, 50 yaş ve üzerindeki kişiler için önerilir ve hem zona hastalığının hem de postherpetik nevralji gibi komplikasyonların riskini azaltır.
Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve stresi yönetmek bağışıklık sistemini güçlü tutmaya yardımcı olabilir.
Zona hastalığı, özellikle yaşlı ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde ciddi rahatsızlıklara ve komplikasyonlara yol açabilen bir enfeksiyondur. Erken teşhis ve tedavi, hastalığın süresini kısaltabilir ve komplikasyon riskini azaltabilir. Aşılama, zonadan korunmanın en etkili yollarından biridir. Eğer zona belirtileri yaşıyorsanız, özellikle göz bölgesinde döküntü veya ağrı varsa, bir sağlık profesyoneline başvurmanız önemlidir.
