İçindekiler
By-Pass Ameliyatı nedir?
Vücudumuzda bulunan atardamarın herhangi bir bölgesinde oluşan damar daralması ya da tıkanması sonucunda, beslediği bölgeye yeterli kanı taşıyamaması durumunda uygulanan cerrahi bir yönteme By-Pass ameliyatı denir. Yaşam fonksiyonlarımızı etkileyen tıkalı atardamar bölgesinin ilerisine vücudumuzun başka bir bölgesinden hazırlanan damarlar vasıtasıyla köprü kurulu ve atardamarın beslediği bölgeye yeterli miktarda kan ulaştırılır.
Koroner By-Pass ameliyatı, kalbi besleyen ve koroner damar olarak adlandırılan atardamarların tıkanması sonucunda mecburi olarak yapılan by-pass ameliyatlarıdır.
Koroner By-Pass Ameliyatı hangi yaş aralığında uygulanır?
Son yıllarda ülkemizde de koroner by-pass ameliyatlarının yaş aralığı oldukça genişledi. Kazanılan deneyimler ve teknolojik olanaklar sayesinde oldukça ileri yaşlardaki hastalarda da bu ameliyatlar güvenle ve dünya standartlarında uygulanabilmektedir.
Risk faktörleri nelerdir?
Koroner by-pass ameliyatlarındaki risk faktörleri her insana göre değişiklikler gösterebilir. Bunlar; hastanın ameliyat öncesi durumuna, yaşına, cinsiyetine ya da hastada mevcutta bulunan diğer hastalıklardır. Kadınlarda ve 70 yaş üzerindeki hastalarda daha yüksek risk bildirilmektedir. Bunun yanı sıra şeker hastalığı, obezite, herhangi bir diğer organ hastalığının bulunması, geçirilmiş kalp krizi ya da inme, eşlik eden kalp kapağı ya da ritm bozukluklarının bulunması, önceden geçirilmiş kalp ameliyatı en önemli risk faktörleri arasında yer almaktadır. Fakat özellikle son 15 yıl içerisinde büyük gelişme gösteren teknolojik olanaklar, artar tecrübeler, ameliyat öncesi ve sonrası süreçlerde tıbbın diğer uzmanlık dalları ile birlikte yürütülen çalışmalar sonucu, yukarıda belirtilen risk faktörlerinin biri ya da birkaçının birlikte bulunduğu hastalarda da risk oranları makul seviyeye inmiştir.
By-Pass ameliyatlarının süresi ne kadardır?
Ameliyat süresi uygulanacak operasyon şekline göre değişkenlik gösterebilir. Hastaya uygulanacak by-pass sayısı ya da gerçekleştirilecek ameliyat şekline göre değişebilir. Aynı zamanda by-pass ile birlikte kalbe yönelik farklı bir cerrahi girişimin bulunup bulunmamasına ve daha önce herhangi bir kalp ameliyatı geçirilmiş olmasına göre de değişmektedir. İki ya da üç damara by-pass yapılacak bir hastada ameliyat 2,5-3 saat sürebilirken, aynı seansta kapak değiştirilmesi gereken durumlarda bu süre 5-6 saati bulabilmektedir.
Hangi damarlarda koroner By-Pass ameliyatı uygulanabilir?
Kalbi temel olarak 3 adet koroner damar ve bunlardan çıkan yan damar dalları beslemektedir. Damarların çapı, yan dal sayıları ve damarların besledikleri bölgedeki genişlikleri her insanda değişkenlik göstermektedir. Koroner damarların çapları insan kalbinde genellikle 1-2,5mm arasındadır. Koroner anjiyografide tespit edilen hasta damar sayısına göre genel olarak 1mm üzerinde çapa sahip damarların hepsinde by-pass yapılabilmektedir.
Kalp ameliyatlarında nasıl anestezi uygulanır?
By-Pass ameliyatı ya da kalp kapak ameliyatı olacak hastaların ameliyatları genellikle genel anestezi altında yapılmaktadır. Kalp ameliyatı olması gereken hastaların çoğunda kalp yetmezliği, önceden geçirilmiş kalp krizi, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara kullanımı ve ileri yaşa bağlı akciğer hastalığı ile böbrek fonksiyonu bozuklukluları daha yüksek oranda görülmektedir. Bu rahatsızlıklara sahip olan hastaların anestezisi farklı bir etkileşim gerektirir.
Bir gün önceden olmak kaydıyla, ameliyat olacak hasta anestezi doktoru tarafından değerlendirilmeli ve hastaya en uygun anestezi yöntemi planlanmalıdır. Anestezi doktoru hastanın geceyi rahat geçirmesini saplayacak ilaçları düzenler. Ameliyat günü hasta, heyecanını yatıştırmak için sakinleştirici ilaç verildikten sonra ameliyathaneye alınır. Hasta, çoğunlukla genel anestezi uygulanarak solunum makinasına bağlanır.
Ameliyat süresince hastanın tansiyonu, kalp hızı, kalp ritmi ve kalp basınçları takip edilir. Ameliyat bitiminde hasta yoğun bakıma alınarak burada gerekli kontrolleri yapılır. Hasta yoğun bakımda yakın takibe alınarak ağrılara ve enfeksiyon riskine karşı gerekli tedbirler alınır. Yoğun bakımda iyileşme sürecini tamamlayan hasta, anestezi doktoru ve cerrahın son kontrollerinden sonra servise gönderilir.
By-Pass ameliyatlarında hangi greftler kullanılır?
By-pass ameliyatlarında iki farklı özellikte greft kullanılır. Bunlarda biri atardamar, diğeri ise toplardamar karakterindedir. Günümüzde atardamar olarak en sık sağ ve sol meme atardamarları ile sağ ya da sol kol atardamarı kullanılır.
Toplardamar olarak kullanılan greftler ise hem sağ hem de sol bacaktan hazırlanabilir. Ameliyatta kullanılacak greft seçimi hastanın yaşına, koroner damarların kişiye göre değişebilen anatomik durumuna, eşlik eden diğer hastalıklara ve yapılacak by-pass sayısına göre değişmektedir.
Son yıllarda özellikle 60 yaş altındaki hasta gruplarında sadece atardamar kullanımı tercih edilirken, bu yaş grubunun üzerindeki hastalarda yapılacak by-pass sayısına bağlı olarak genellikle atardamar ve toplardamar greftleri birlikte kullanılmaktadır.
Ameliyat sonrasında hastanede kalma süresi ne kadardır?
By-Pass ameliyatlarından sonra normal değerlere sahip ve riski az olan standart bir hastanın hastanede kalış süresi 4-6 gün arasında değişmektedir. Taburcu olan her hasta standart olarak bir hafta sonra poliklinik kontrolüne çağırılır. İlaçların düzenlenmesi, uzun döneme ait takiplerinin yapılması ve kontrol edilebilir risk faktörlerinin (yüksek tansiyon, obezite, kolesterol düzeyleri, kan şekeri regülasyonu, stres, tütün kullanımı vb.) kontrol altına alınabilmesi için kardiyoloji bölümü gerekli kontrolleri yapar. Hastaların by-pass sonrası normal günlük yaşama dönmesi, ameliyat öncesi klinik durumlarına göre 2 ile 4 hafta arasında değişmektedir.
Ameliyat sonrasında nefes egzersizlerinin önemi nedir?
Ameliyatlardan hemen sonra hasta Yoğun Bakım Ünitesi’ne alınır ve burada sürekli olarak hayati bulguları takip edilir. Tüm bulguların normal bir seyir gösterdiği hastalar birkaç saat içerisinde uyandırılır ve solunum cihazından ayrılır. Bu anda itibaren solunum fizyoterapistleri tarafından belirli aralıklarla egzersiz yaptırılır.
Genel anesteszi altında gerçekleştirilen tüm cerrahi girişimlerden sonra bronşlar içerisinde ifrazat artışı görülmekle birlikte bu durum kalp ameliyatlarından sonra çok daha sıklıkla görülür. Solunum cihazına bağlı bir hastada artmış olan bu ifrazatın aspiratör yardımı ile mekanik olarak temizlenmesi mümkün iken, cihazdan ayrıldıktan sonra kendi kendine solunum yapan hastada, hava yollarında biriken ifrazatın temizlenmesi ancak solunum egzersizleri ile sağlanabilmektedir. Aksi durumda hava yollarında biriken ifrazat zamanla sertleşir ve tıkaç halini alarak hastanın nefes alışında sorunlara yol açabilir hatta kandaki oksijen seviyesinin bozulmasına neden olabilir.
Ameliyat sonrası neler yapılmalı?
By-Pass ameliyatlarının amacı hastayı ani ölüm tehlikesi ya da kalp krizinden kurtarmaktır, hastaların standart yaşam kalitesini ilaçlara bağımlı olmadan devam ettirebilmesini sağlamaktır. Dolayısıyla bu ameliyatlardan sonra en önemli konu damar hastalığının oluşmasında ve ilerlemesinde rol oynayan değiştirilebilir risk faktörlerinin kontrol altına alınmasıdır. Bunun yanı sıra diğer önemli bir konu da; belli aralıklarla kontroller yaparak hastalığın seyrinin takip edilmesidir.
